Madde 1:Satrancın Esasları
1.1.Satranç oyunu, ‘Satranç Tahtası’ diye adlandırılan kare şeklinde bir alan
üzerinde iki rakip arasında taşları sırayla oynatılmasıyla oynanır. Rakibi
hamlesini tamamlamış olan taraf ‘hamlede’dir.
1.2.Her iki tarafın da amacı, rakip şahın kurallara uygun bir hamleyle yenmekten
kurtulması mümkün olmayana dek rakip şaha saldırmaktır. Bunu başaran
taraf rakibini ‘ Şah-Mat’ yapmış demektir ve oyunu kazanır. Mat olan taraf
oyunu kaybeder.
1.3.Her iki taraf için de Şah-Mat yapmak mümkün değilse oyun berabere biter.
Madde 2:Tahta Üzerinde Taşların Başlangıç Konumu
2.1.Satranç tahtası çizgili 64 ( 8x8 ) eşit kareden oluşur ve kareleri sırayla açık
(beyaz ) ve koyu ( siyah ) renktedir. Satranç tahtası iki rakip arasına beyaz
renkli köşe karesi sağ tarafta olacak şekilde yerleştirilir.
2.2.Başlangıçta bir taraf 16 adet açık renkli ( beyaz ), diğer taraf 16 adet koyu
renkli ( siyah ) taşa sahiptir. Bunlar: birer adet şah, birer adet vezir, ikişer
adet kale, ikişer adet fil, ikişer adet at ve sekizer adet piyondur.
2.3.Başlangıç konumu şöyledir:
2.4.Sekiz dik sütuna ‘dikey’ ( file ), sekiz yatay satıra da ‘yatay’ ( rank ), köşe
köşeye değen aynı renkte karelerin oluşturduğu hatta ise ‘çapraz’ ya da
‘diyagonal’ ( diagonal ) denir.
Madde 3:Taşların Hareketleri
3.1.Hiç bir taş aynı renkte başka bir taşın bulunduğu bir kareye gidemez. Eğerbir taş rakip bir taşın olduğu kareye giderse, rakip taş yenmiş olur ve tahta
dışına çıkar. 3.2-3.5 maddelerinde tarif edilen hareketlere göre rakip taşı
yeme imkanı varsa, yiyecek olan taş bu kareye saldırıyor demektir.
3.2.a)Vezir bulunduğu karenin dikey, yatay ve çaprazlarında herhangi bir
kareye gidebilir.
b. Kale bulunduğu karenin dikey ve yataylarında herhangi bir kareye gidebilir.
c. Fil bulunduğu karenin çaprazlarında herhangi bir kareye gidebilir.
3.3.At yatay, dikey ya da çapraz yönde olmamak şartıyla bulunduğu kareye en
yakın karelerden birine gidebilir.Kalktığı ve gittiği kareler arasındaki taşlarla
bir ilgisi yoktur.
3.4.a)Piyon bulunduğu dikeyde önündeki boş kareye doğru ilerler, yada
b)İlk hareketinde, bulunduğu dikeyde önündeki iki
karenin boş olması şartıyla iki kare ilerleyebilir, ya da
c)Yan dikeyde bir önünde bulunan ( ön çaprazda ) rakip taşı
yiyerek bu kareye gidebilir.
d)Bir piyon ilk hareketinde iki kare ilerleyip rakip piyonla
yan yana gelirse, rakip piyon bu piyonu sanki bir kare
ilerlemiş gibi kabul ederek yiyebilir. Bu hak sadece ilk
defasında yani iki kare çıkışı yapılır yapılmaz geçerlidir,
bu harekete ‘geçerken alma’ (en passant) denir.
e)Bir piyon bulunduğu ilk konumdan ilerleyerek son sıraya
(rakibin ilk yatayı ) vardığında derhal aynı renkte bir vezir
veya, bir kale veya, bir fil veya, bir at ile değiştirilir.
Oyuncunun tercihi daha önce yenmiş olan taşlarla sınırlı
değildir. Bu piyon hareketine ‘terfi’ denir ve yerine
konan taş kurallara uygun olarak derhal devreye girer.
3.5.a)Şahın iki türlü hareketi vardır.
i) Rakip taşlar tarafından tehdit edilmemesi
şartıyla komşu karelere gidebilir.
veya
ii) Rok. Bu şahla aynı sırada bulunan aynı renkli
kalenin ortak hareketidir. Bu iki taşın hareketi
tek birhamle sayılır; şah bulunduğu kareden
kaleye doğru iki kare ilerler ve ardından kale
şahın üstünden atlayarakbir kare yanına
(komşu kareye ) konarak yapılır.
Beyazın kısa roktan önceki durumu
Beyazın kısa roktan sonraki durumu
Siyahın kısa roktan önceki durumu
Siyahın kısa roktan sonraki durumu
1)Şu durumlarda rok yapmak mümkündeğildir:
A-şah daha önce oynamışsa, ya da
B-ilgili kale daha önce oynamışsa.
2)Şu durumlarda rok yapmak geçiciolarak mümkün
değildir:
A. Şahın durduğu, rok atarken geçeceğive rok attığında gideceği kareler rakip taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, ya da
B. Rok atılacak kale ile arasındaherhangi bir taş varsa.
b)Rakip taş ya da taşlar tarafından tehdit ediliyorsa, butaş ya da taşlar hareket edemiyor bile olsalar şah tehdit
altındadır. ( şah çekilmiştir )
Şah çekmeyi beyan etmek zorunlu değildir.
Oyuncular şahlarını tehdit altında bırakacak hamle
yapamazlar.
Madde 4:Taşların Oynatılması
4.1.Her hamle tek elle yapılmalıdır. 4.2.Önceden niyetini belli etmek şartıyla ( örneğin ‘düzeltiyorum’ diyerek ) oyuncu
bir ya da daha fazla taşı düzeltebilir.
4.3.Madde 4.2.’de açıklanan durum hariç, sıradaki oyuncu bilerek
a. birden fazla taşa dokunmuşsa, oynayabileceği ya da yiyebileceği ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir, ya da
b. iki taraftan da birer taşa dokunmuşsa, dokunduğu kendi taşıyla dokunduğu rakip taşı almalıdır, bu mümkün değilse oynanabilecek ya da yenebilecek ilk dokunduğu taşı oynamalı ya da yemelidir. Hangisine önce dokunduğu belli değilse oyuncunun öncelikle kendi taşı dokunulmuş sayılır.
4.4.a. Eğer oyuncu şah ve kalesine bilerek dokunmuşsa bu kaleyle mümkünserok atmalıdır.
b. Eğer oyuncu bilerek kalesini ve sonra şahını tutmuşsa bu hamlede bu yöne rok atamaz ve madde 4.3 uygulanır.
c. Eğer oyuncu rok yapmaya niyetlenerek aynı anda şah ve kalesini tutmuş fakat bu yöne rokatması mümkün değilse diğer tarafa rok atmak veya şahını oynamak arasında tercih yapar, şahın yapacak hamlesi yoksa dilediği hamleyi yapmakta serbesttir.
4.5.Dokunulan taşların hiçbiri oynanamıyor ya da yenemiyorsa, oyuncu herhangibir hamle yapabilir.
4.6.Rakibi madde 4.3 ve 4.4’ü ihlal etmiş bir oyuncu kendisi bir taşa bilerek
dokunduktan sonra bu konuda herhangi bir hak iddia edemez.
4.7.Bir taş kurallara uygun bir hamle olarak ya da bir hamlenin kısmı olarak bir
kareye bırakılmışsa bu taş başka bir yere oynanamaz. Hamle, madde 3’de
belirtilen şartlar yerine getirildiğinde tamamlanmış olur.
Madde 5:Oyunun Bitişi
kazanılır. Oyun derhal sonaerer.
b) Rakibi oyunu terk eden oyuncu oyunu kazanır. Oyun derhal sona erer.
5.2.Sırada olan oyuncu kurallara uygun bir hamle yapamıyor ve şahı da tehdit
altında bulunmuyor ise oyun berabere biter ve bu duruma ‘pat’ denir. Oyun
derhal sona erer.
5.3.İki taraf oyun sırasında aralarında anlaşırlarsa oyun berabere biter. Oyun
derhal sona erer. ( bkz. Madde 9.1.)
5.4.Belli bir konum tahtada üç defa tekrarlanmış veya yapılacak hamleyle
tekrarlanıyorsa oyun berabere yapılabilir. ( bkz. Madde 9.2.)
5.5.Son 50hamle her iki oyuncu tarafından da piyon sürmeden ve taş yenmeden
geçirilmişse oyun berabere yapılabilir. ( bkz. Madde 9.3.)
Madde 7 : Kuraldışı Durumlar
7.1. a) Oyun esnasında başlangıç konumunun yanlış olarak oyuna başlandığıfark edilirse oyun iptal olacak ve yenisi oynanacaktır.
b) Oyun esnasında fark edilen yanlışlık sadece Madde 2.1.’in ihlali ise oyun
devam eder, fakat o andaki konum doğru yerleştirilmiş bir tahtaya aktarılır.
7.2. Oyuncular ters renklerde oyuna başlamışlarsa, hakemin aksi yönde bir kararı
olmazsa oyun devam eder.
7.3. Eğer bir oyuncu bir, ya da birden fazla taşı devirir, yerlerini bozarsa bunları kendi
zamanı içinde doğru yerlerine koyacaktır. Rakip oyuncunun, eğer gerekliyse bu
oyuncunun taşları kendi zamanı içinde düzeltmesi için hamle yapmadan saate
basma hakkı vardır.
7.4. Eğer oyun esnasında kuraldışı bir hamlenin yapılmış olduğu, ya da taşların
karelerinden kaydığı belirlenirse konum kuraldışı hamlenin hemen öncesine
getirilecektir. Kuraldışı durumun hemen öncesi belirlenemiyorsa oyun bundan
önceki belirlenebilen son konumdan devam edecektir. Saatler Madde 6.13.’e
göre ayarlanır ve kuraldışı hamle durumunda Madde 4.3.’e göre kuraldışı hamle
yerine başka bir hamle yapılır. Oyun bundan sonra devam edecektir.
Madde 8 : Hamlelerin Kaydedilmesi
8.1. Oyun boyunca her oyuncu kendi hamlelerini ve rakibinin hamlelerini, cebirselnotasyonla(bkz. Ek E ) hamle hamle ve mümkün olduğunca açık ve okunaklı
olarak yarışmaya ait notasyon kağıdına yazacaklardır.
Bir oyuncu, eğer isterse rakibinin hamlesine, kaydetmeden önce cevap verebilir.
Yenisini yapmadan önce öncekini kaydetmek zorundadır. Beraberlik teklifi her
iki notasyon kağıdına da kaydedilmelidir. ( bkz. Ek E.12 ) Fiziksel ya da dini
nedenlerle bir oyuncu yazamıyorsa hakemin oyunun başında karar vereceği bir
miktar süre saatinden düşülecektir.
8.2. Notasyon kağıdı istediği an hakeme açık olacaktır.
8.3. Notasyon kağıdı turnuva organizasyonunun malıdır.
8.4. Oyuncunun saatinde beş dakikadan az zaman kalmış ve de eklemeli saat her
hamle için 30 saniyeden az süre veriyorsa Madde 8.1.’de yer alan şartları yerine
getirmek zorunlu değildir. Bayraklardan biri düşer düşmez oyuncu eksik
hamlelerini notasyon kağıdına yazarak tamamlamalıdır.
8.5. a) Her iki oyuncu da Madde 8.4. çerçevesinde yazamıyorsa, hakem veya başka
bir yardımcı orada bulunup hamleleri kaydetmeye çalışmalıdır.Bu durumda
bayraklardan biri düşer düşmez hakem saatleri durduracaktır. Bunun üzerine
oyuncular hakemin, ya da rakibinin kağıdını kullanarak hamlelerini
yazacaklardır.
b) Madde 8.4.’e göre yazamayan sadece bir tarafsa, bayrak düşer düşmez eksik
hamlelerini yazmalıdır. Sıra kendinde olmak şartıyla rakibinin kağıdını
kullanabilir. Eksik hamlelerini tamamlayıp rakibinin kağıdını iade etmeden
hamle yapamaz.
c) Eksiksiz bir notasyon kağıdı mevcut değilse, ikinci bir tahta üzerinde
oyuncular hakem veya bir yardımcı nezaretinde bu eksiklikleri bulmalıdırlar.
Yardımcı konumunda olan kişi öncelikle mevcut konumu kaydetmelidir.
8.6. Notasyon kağıtları tamamlanamıyorsa ve bayrağı düşen oyuncunun zaman
kontrolünü geçemediği gösterilemiyorsa ve daha fazla hamle yapıldığı açık olarak
belli değilse, bir sonraki hamle bir sonraki zaman kontrolünün ilk hamlesi sayılır.
Madde 9 : Berabere Biten Oyun
9.1. Bir oyuncu tahta üzerinde bir hamleleri yaptıktan sonra berabere önerebilir. Bu
teklifi kendi saatini durdurmadan ( rakibinin saatini çalıştırmadan ) önce
yapmalıdır.Bunun haricinde yapılan beraberlik önerileri de geçerlidir, fakat
Madde 12.5 de göz önüne alınmalıdır. Beraberlik teklifine ek olarak herhangi bir
şart öne sürülemez. Her iki durumda da beraberlik teklifi geri çekilemez ve rakip
yanıt verene kadar geçerlidir. Rakip oyuncu bu teklifi kabul edebilir, sözlü olarak
veya hamle yaparak reddedebilir, ya da oyun başka bir yollaneticelendirilir.
Beraberlik teklifi her iki oyuncu tarafından da notasyon kağıdına ( = ) işareti
konarak not edilir.
9.2. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, eğer aynı konum tahta üzerinde en az üç
defa aşağıdaki şekillerde oluşmuşsa ( hamle tekrarı ile oluşması gerekmez ) oyun
berabere olur.
a. eğer oyuncu notasyon kağıdına önce hamlesini yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile aynı konum oluşacaksa, ya da
b. son yapılan hamle ile ortaya çıkan konum tekrarlanıyorsa.
(a) ve (b)’deki konumlar, hepsinde de eğer aynı oyuncu hamledeyse, aynı cins verenkteki taşlar aynı karelerde duruyorsa ve her iki oyuncunun da taşlarının
mümkün olan tüm hamleleri aynen varsa, aynı sayılır. Söz konusu konumlardan
birinde geçerken alma hakkı varsa veya rok atma hakkı kaybolmuşsa, aynı
sayılmaz.
9.3. Hamlede olan oyuncunun talebi üzerine, aşağıdaki durumlardan biri oluşmuşsa
oyun berabere biter.
a. hamlesini kağıdına yazmış, hakeme bu hamleyi yapacağını bildirmiş ve bu hamle ile her iki taraf da piyon sürmeden ve taş yemeden son 50 hamleyi geçirmiş olacaksa, ya da
b. son 50 hamle içinde her iki taraf da piyon sürmemiş ve taş yememiş ise
9.4. Eğer bir oyuncu Madde 9.2 ya da 9.3’e göre berabere iddia ederse, derhal saatinidurduracaktır. İddiasını geri alamaz.
a. eğer iddia doğru ise oyun derhal berabere biter,
b. eğer iddia doğru değilse, hakem iddia sahibinin zamanını yarıya indirir, indirilen süre üç dakikadan çok olmayacaktır ve hakem rakibin kalan süresine üç (3) dakika ekleyecektir. Oyun bundan sonra devam edecek ve niyetlenen hamle oynanacaktır.
9.6. Herhangi bir dizi hamle yaparak, hatta en kötü oyunla bile mat yapılmasımümkün olmayan bir konuma erişilmişse oyun berabere biter.
Madde 10 : Hızlı Finiş ( Giyotin )
10.1. Hızlı Finiş ( Giyotin ) kalan tüm hamlelerin belirli bir zamanda tamamlanacağı,
oyunun son safhasıdır.
10.2. Eğer oyuncunun iki dakikadan az zamanı kalmışsa bayrağı düşmeden önce
berabere iddia edebilir. Oyuncu saatleri durduracak ve hakemi çağıracaktır.
a. Eğer hakem rakibin oyunu normal yollarla kazanmak için çaba göstermediğine veya oyunun normal yollarla kazanılamayacağına kanaat getirirse beraberlik ilan eder. Yoksa kararını erteleyecektir.
b. Eğer hakem kararını ertelemişse, rakibe iki (2) dakika zaman ekleyebilir ve oyun hakem nezaretinde devam edecektir.
c. Kararını ertelemiş durumdayken, hakem daha sonra bayraklardan biri düştükten sonra dahi beraberlik ilan edebilir.
10.3. Kuraldışı hamleler kaybetmez. Madde 7.4’ün gerekleri sağlandıktan sonra ilkkuraldışı hamle için rakip oyuncuya iki (2) dakika süre eklenir; ikincisinde
rakibe iki dakika daha eklenir; üçüncüsünde yine aynı oyuncu yapıyorsa hakem
bu oyuncuyu yenik ilan eder.
10.4. Her iki bayrak da düşmüşse ve önce hangisinin düştüğü tespit edilemiyorsa
oyun berabere biter.
Madde 11 : Puanlama
11.1. Oyunu kazanan oyuncu bir puan alır ( 1 puan ), kaybeden oyuncu puan alamaz
(0 puan ) ve berabere yapan oyuncu yarım puan alır ( ½ puan )
Madde 12 : Oyuncuların İdaresi
12.1. Oyuncuların iyi ahlaklı olmaları beklenir.
12.2. Oyun süresince oyuncuların not tutmaları, bilgi veya tavsiye kaynaklarına
başvurmaları, ya da başka bir tahta üzerinde analiz yapmaları yasaktır.
Notasyon kağıdı sadece hamleler, saatlerdeki süreler, beraberlik teklifi ve
iddiayla ilgili başka şeyleri not etmek için kullanılacaktır.
12.3. Oyun salonunda oyunlar devam ettiği sürece oyuncuların, ya da seyircilerin
analiz yapmaları yasaktır. Oyununu bitirmiş oyuncular seyirci sayılırlar.
12.4. Oyuncuların hakemden izin almadan ‘oyun sahasını’ terk etmeleri yasaktır.
Oyun sahası, oyun salonu,tuvaletler, dinlenme odaları, oyuncuların hava ve kirli
hava almak için çıktıkları yerler ve hakemin belirlediği diğer bölgeler olarak
tanımlanır. Hamlede olan oyuncu hakemden izin almadan oyun salonunu
terk edemez.
12.5. Rakip oyuncuyu herhangi bir şekilde rahatsız etmek veya dikkatini dağıtmak
yasaktır, sürekli olarak inatla berabere teklifi de buna dahildir.
12.6. 12.2-12.5 maddelerinin herhangi bir kısmının ihlali Madde 13.4’e göre
cezalandırılacaktır.
12.7. Satranç kurallarına uymayı inatla reddeden oyuncu oyunu kaybeder. Rakibin
puanı hakem tarafından belirlenir.
12.8. Her iki oyuncu da Madde 12.7’ye göre suçlu bulunursa oyun her ikisi için de
kayıp ilan edilir.
